یکی از شایع ترین دعاوی در حوزه حقوق خانواده دعوای مطالبه مهریه توسط زوجه می باشد. به سبب قانون به محض ایجاد عقد نکاح , زوجه مالک مهریه می شود و می تواند حتی روز بعد از انعقاد عقد , مهریه خود را از زوج طلب نماید.

عموما اخذ مهریه خواسته ای می باشد که بعد از جدایی یا در هنگام آن بوسیله زوجه تقاضا می گردد. از آن جایی که مطالبه مهریه تعیین شده دارای شرایطی است , راههای مطالبه آن گوناگون است و بسته به شرایط و اوضاع احوال موجود باید بهترین و مناسب ترین اقدام اتخاذ شود. بنابراین مشاوره با وکیل الزامی به نظر می رسد. همچنین دفاع در برابر دعوای مطالبه مهریه , از جمله ادعای اعسار از پرداخت مهریه و تقاضای تقسیط آن توسط زوج نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است لذا به طرفین چنین دعوایی استفاده از مشاروره و تخصص وکیل مجرب در دعاوی خانواده اکیدا توصیه می گردد.

چگونگی اقدام زوجه برای اخذ مهریه :

اگر مهریه وجه نقد یا در حکم نقد مانند سکه و طلا باشد زن با در دست داشتن سند رسمی ازدواج میتواند به دفتر ازدواج و یا دایره اجرای ثبت (مستقر در اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج( مراجعه و در فرم خاصی که در آن دایره موجود است تقاضای صدور اجرائیه کند.

اجرائیه به شوهر ابلاغ میشود و به او ۱۰ روز مهلت داده خواهد شد تا طلب همسرش را پرداخت کند. در صورتی که شوهر در این مدت دین خود را نپردازد زن میتواند با معرفی اموال و دارایی شوهر به اجرای ثبت، تقاضا کند اموال او توقیف شود و نیز میتواند مطالباتی را که شوهر از اشخاص دیگری دارد و یا موجودی حسابهای بانکی او را توقیف کند. زن همچنین میتواند تقاضای توقیف حقوق شوهر را از سازمانها و مؤسسه های دولتی و یا خصوصی داشته باشد و تا میزان یک چهارم حقوق (مادام که شوهر متأهل است) و نیز یک سوم آن را (در صورتی که زن و شوهر از یکدیگر جدا شوند و تا زمانی که شوهر زن دیگری اختیار نکرده) توقیف کند. اگر مهریه سکه یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد، قیمت روز مطالبه آنها (روزی که زن آن را از طریق اجرای ثبت و یا دادگاه مطالبه میکند) ملاک اجرای قانونی حکم است. اگر سند ازدواج رسمی نباشد، زن برای مطالبه مهریه خود باید از طریق تسلیم دادخواست به دادگاه اقدام کند.

مراجع مطالبه مهریه:

۱. دادگاه خانواده: 

زوجه میتواند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه ویژه خانواده، مهریه خود، هزینه ابطال تمبر و حق الوکاله وکیل را مطالبه نماید و همزمان تقاضای توقیف اموال همسرش را نیز بنماید.

هزینه تمبر دادخواست مطالبه مهریه :

بابت یک میلیون تومان اول مهریه، پانزده هزار تومان تمبر و بابت مابقی مهریه به ازای هر یک میلیون تومان، بیست هزار تومان تمبر الصاق میگردد.

عجز از پرداخت هزینه دادرسی:

در صورت ناتوانی زوجه از پرداخت هزینه دادرسی وی میتواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به پیوست دادخواست مهریه ارائه دهد که دادگاه بدواً به این خواسته رسیدگی و سپس به خواسته اصلی میپردازد بدیهی است زوجه، در صورت اثبات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی معاف خواهد بود.

۲.مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی:

زن میتواند از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی مهریه خود را مطالبه نماید به این صورت که قباله ازدواج خود را به دفترخانه محل ثبت عقد ارائه و تقاضای صدور اجرائیه نماید سپس با اجرائیه به اداره ثبت مراجعه و مهریه خود را مطالبه کند که البته به میزان نیم عشر دولتی هزینه اجرایی پرداخت مینماید که بعداً این هزینه از شوهر اخذ خواهد گردید که در این راستا مالی اعم از وجه نقد یا مال منقول (ماشین – موبایل…..) و یا مال غیر منقول (ملک) توقیف میگردد البته به شرط اینکه جزء مستثنیات دین نباشد.

چگونگی تقسیط و اعسار از پرداخت مهریه

دادخواست اعسار، دادخواستی ساده است که مرد در آن اعلام می‌کند با توجه به این نکته که همسرش مطالبه مهریه کرده و او نیز توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارد، از دادگاه تقاضا می‌کند مهریه او قسطی شود. در هر لایحه دادخواستی، باید حداقل چهار شاهد که هم می‌توانند زن باشند و هم مرد، در برگه‌ای جداگانه نام خود را ذکر کنند و با بیان اظهاراتی مبنی بر ناتوانی مرد، اظهارات خود را امضاء کنند. پس از آن باید این برگه هم به دادگاه ارائه و در روز شهادت تنها همان افراد معرفی شده برای شهادت به دادگاه مراجعه کنند. البته با توجه به این نکته که ممکن است برخی از شهود بنا به هر دلیلی در دادگاه حاضر نشوند، بهتر است افراد بیش از چهار شاهد به دادگاه معرفی کنند تا در صورت بی‌معرفتی احتمالی یکی از شهود ــ که در چنین مواردی هم کاملا طبیعی است ــ پرونده بی‌نتیجه نماند. شهود نباید جزو اقوام و فامیل مرد باشند. رابطه آنها با مرد نیز نباید مثلا رابطه‌ای از جنس «کارمند و کارگر بودن» باشد. هر مساله‌ای که دروغ و غیرواقعی بودن شهادت شهود را نشان دهد، باعث رد شدن شهادت می‌شود و طبیعی است که یک کارمند یا برادر در چنین موضوعی نمی‌تواند به نفع رئیس یا برادر خود شهادت درست بدهد. شهود باید در روز رسیدگی به پرونده کپی اول صفحه شناسنامه خود را هم تهیه و به دادگاه ارائه کنند. در دادگاه پس از احراز هویت شهود و اطمینان از رابطه غیرفامیلی میان آنها و مرد، از آنها شهادت گرفته می‌شود. برخی از قضات شهود را بشدت سوال پیچ می‌کنند و باعث می‌شوند گاهی شهود دچار تناقض گویی شوند. البته برخی از مردان پیش از جلسه رسیدگی طی جلسه‌ای سرپایی با شهود، اطلاعات دقیقی از خود به آنها می‌دهند و در اصصلاح همه حرف‌ها را «یک جور» می‌کنند تا در محضر دادگاه تناقضی وجود نداشته باشد. میزان درآمد مرد، شرایط زندگی، داشتن خانه یا خودرو و موارد مشابه چیزهایی است که قاضی از شهود می‌پرسد. شهود هم معمولا درباره مرد چنین مواردی را عنوان می‌کنند: « این آدم در حد نان بخور و نمیر درآمد دارد، کارمند آبرو داری است، حقوق او همین است و منبع مالی دیگری ندارد، الان در عسر و حرج به سر می‌برد و شرایط روحی خوبی ندارد، از ابتدای تشکیل زندگی همه جور هزینه برای این خانم کرده و بارها از ما پول قرض کرده، شرایط معیشتی متوسط رو به پایین دارد، برای پرداخت مهریه توانایی مالی ندارد، او مثل ما و بقیه همکارانمان در پایین شهر ساکن است و فقط برای کار کردن به بالای شهر می‌آید، این مرد از لحاظ شغلی امنیت ندارد و ممکن است فردا کارش را از دست بدهد و… در ابتدای کسب شهادت، قاضی شهود مرد را از دادن شهادت دروغ می‌ترساند و گاهی آنها را به قرآن هم قسم می‌دهد که جز حقیقت چیزی نگویند و سپس به آنها می‌گوید در صورت شهادت دروغ مجازات خواهند شد؛ اما معمولا در صورت عدم اعتراض زن یا نداشتن سندی جدی از سوی او، هیچ مردی به خاطر شهادت دروغ مجازات نمی‌شود. گاهی مردان برای اثبات ناتوانی مالی خود فیش‌های حقوقی با مبلغ اندک هم به دادگاه ارائه می‌کنند که در صورت مخدوش بودن فیش یا در صورت اعتراض، زن می‌تواند از دادگاه تحقیق در این زمینه را تقاضا کند و در صورت درستی ادعای زن، علاوه بر عدم صدور رای اعسار و تقسیط، مرد به جرم فریب دادگاه باید در دادگاهی دیگر هم محاکمه شود. یکی از سوال‌های متداولی که قاضی در جلسه رسیدگی از زن می‌پرسد، این است که اگر زن برادر او از برادرش مهریه بخواهد، او چه خواهد کرد؟ زنان باید در چنین مواردی کاملا منطقی عمل کنند و به جای انتخاب مواضع احساسی و لجبازانه فقط تاکید کنند که به دنبال دریافت حق خود هستند و نظر دادگاه را می‌پذیرند. این‌که هر قاضی بر اساس چه فرمولی اعسار و تقسیط را می‌پذیرد و چگونه پیش قسط تعیین می‌کند، موضوعی پیچیده است که هیچ کس از آن سر در نمی‌آورد؛ اما مسائلی مانندشاغل بودن زن، میزان مدت زمانی که با همسرش زندگی کرده، وضعیت خانوادگی و شان او، میزان تحصیلات زن، حس قاضی نسبت به امکان تداوم یا عدم تداوم این زندگی از یک سو و میزان مهریه و دیگر حق و حقوق قانونی زن از جمله موارد موثر در تعیین میزان مهریه است. در شماره آینده به چند نکته دیگر درباره دریافت مهریه اشاره خواهیم کرد.