نفقه زوجه طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی در عقد دائم بر عهده زوج می باشد ماده مزبور اشعار می دارد :« در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است» برای مطالبه نفقه ابتدا باید رابطه زوجیت اثبات گردد زیرا ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی مقرر می دارد :« همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود لذا به مجرد انعقاد عقد نکاح آثار ان بار می شود . یکی از مهمترین تکالیف همین بحث پرداخت نفقه می باشد . لذا زوجه برای مطالبه نفقه باید کپی مصدق عقد نامه را به همراه دادخواست و یا شکوائیه مطالبه نفقه تقدیم دادگاه محل اقامتگاه زوج و یا دادگاه محل وقوع عقد نماید و پس از ان باید مدرکی دال بر اقامت در محلی که شوهر تعیین نموده را به دادگاه ارائه نماید که می تواند به استشهادیه یا شهادت فرزندان و شهود استناد نماید (ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی)
پس از اثبات موارد فوق زن مستحق همه نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن البسه غذا اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت و یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض بر طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی می باشد
اگر زوج کارمند باشد معمولا تا یک چهارم میزان حقوق ماهیانه وی را می توان به عنوان نفقه از حقوق او کسر نمود چنانچه زوجه تقاضای پرداخت نفقه را نمود بار اثبات پرداخت بر عهده زوج می باشد چون اصل عدم پرداخت است و مرد که خلاف اصل سخن می گوید مدعی محسوب می شود و زن منکر و طبق قاعده فقهی :« البینه علی المدعی والیمین علی من انکر » بار اثبات ادعا یعنی پرداخت نفقه به عهده زوج می باشد و چنانچه زوج نتواند پرداخت نفقه را اثبات نماید به شرط توان پرداخت جرم ترک انفاق ارتکاب یافته و زوج و حبس از سه ماه و یک روز تا ۵ ماه محکوم می شود .در قانون جدید حمایت از خانواده که هنوز به تایید شورای نگهبان نرسیده حبس از یک الی ۲ سال در نظر گرفته شده است ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد و یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا ۵ ماه حبس محکوم می نماید .
جرم ترک انفاق از جرائم مستمر میباشد.
پرداخت نفقه مشروط به تمکین از جانب زوجه می باشد که این امر یک استثنا دارد .
حق حبس
زوجه می تواند تا زمانی که مهریه حال به او تسلیم نشده باشد از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود یعنی در زمانی که زوجه می خواهد از حق حبس خود استفاده کند در زمان حق حبس پرداخت نفقه مشروط به تمکین نمی باشد . لذا ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی مقرر می دارد زن می تواند تا مهریه او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود البته شرط اصلی در این امر این است که مهریه باید حال باشد.
آیا زوجه مالک نفقه میشود یا خیر؟
در اینجا باید بین اموال مصرف شدنی و نشدنی تفاوت قائل شد اموالی که مصرف شدنی نیستند مثل خانه و ماشین به ملکیت زوجه در نمی ایند و زوجه حق انتفاع از انها را خواهد داشت .و اموال مصرف نشدنی از قبیل لباس و غیره به ملکیت زوجه در می آید منتها زمانی که زوج مثلا لباس یا عطری را برای زوجه می خرد و زوج بگوید که از این عطر باید خودت استفاده کنی دیگر زوجه حق واگذاری آن را به غیر نخواهد داشت اما اموال مصرف شدنی فرض بر این است که زن مالک این ها میشود.
نفقه در زمان طلاق
در طلاق رجعی در ایام عده نفقه بر عهده زوج می باشد مشروط بر اینکه به غیر از زناشویی در بقیه موارد از زوج تمکین نماید و در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی گزیند در طلاق باعن پرداخت نفقه بر عهده زوج نمی باشد مگر در طلاق حامل که تا زمان وضع حمل نفقه بر عهده زوج می باشد.
